Niet toerekeningsvatbaar.

Wegens seksuele marteling van en moord op drie jonge meisjes tot levenslang veroordeelde moordenaar Koos H. kijkt porno in zijn cel....". Wie verbaast zich daar over? Er is veel persoonlijke vrijheid binnen de klinieken en niemand kan elk moment van de dag alle cellen/ kamers onder controle houden aangezien de camera's, als die er al zijn, alleen bedoeld zijn om te voorkomen dat er zich ongelukken of vluchtpogingen voordoen. De patiënt/gedetineerde geniet een zeker recht op privacy. Tv kijken valt niet onder de continue controles. Zo houdt kindermoordenaar H zijn psychiatrisch problematiek in stand en ook al doet hij zich anders voor, hij blijft een gevaar voor de maatschappij.
Stel, je pleegt een ernstig zedenmisdrijf en dat kan je vele jaren gevangenisstraf opleveren, meer dan 4 in ieder geval, dan wordt er, indien je je onschuldig verklaart, een psychiatrisch rapport van je gemaakt. En afhankelijk van dat rapport en de mogelijkheid dat je weer zo'n misdrijf pleegt omdat er een psychische of psychiatrisch storing aan ten grondslag ligt, moet je je straf uitzitten in een ter-beschikking-stelling-van-de-regering-kliniek. Daar word je dan behandeld voor die storing; je blijft daar totdat men een rapport op kan stellen waarin staat dat het weer safe is om je los te laten op de mensheid. Wil je liever toerekeningsvatbaar verklaard worden, tbs kan soms erg lang zijn, dan beken je schuld en krijg je gewoon(?) gevangenisstraf. Maar aangezien je daarna waarschijnlijk toch blijk geeft van psychiatrisch problemen in het gevang wordt je ondetineerbaar verklaard, niet hanteerbaar in een regulier detentiecentrum. Je moet dan opgenomen worden in een Psychiatrisch Penitentiair Centrum of op een Forensisch Psychiatrische Afdeling. In het geval van TBS ben je ontoerekeningsvatbaar en een gevaar voor de maatschappij omdat je een misdrijf hebt gepleegd, bij opname in een PPC of FPA ben je schuldig, ondetineerbaar en daarna pas een gevaar voor de maatschappij. Nu weet ik dat sommige psychiatrische ziektebeelden nooit meer overgaan, vaak blijven ze altijd latent aanwezig en het vreemde is dat zowel TBS'ers als PPC'ers en FPA'ers desondanks uiteindelijk veel te veel vrijheden krijgen die ze niet aankunnen. En dan, als ze weer in de maatschappij komen, is de kans groot dat ze weer in hun oude gedrag vervallen. Veel van deze recidiverende misdadigers zijn verslaafd aan pittige middelen: heroïne, cocaïne, speed en GHB, om er maar een paar te noemen. We weten nu dat de kans dat je van die verslaving afkomt, maar erg klein is, minder dan  20 %. Veel misdrijven worden dan ook onder invloed gepleegd. Dus wat dat betreft is een opname al weinig succesvol bij voorbaat. Maar goed, het voordeel van de twijfel: krijg je een (wel of niet verslaafde) misdadiger met een psychiatrische stoornis weer zover behandeld dat hij kan functioneren in de maatschappij zonder terugval, dan moet hij terug kunnen.
Mijn ervaring met ex-TBS patiënten stamt uit de tijd dat ik ooit dadervoorlichting gaf aan plegers van 'lichte' zedenmisdrijven ( als of de term 'licht' iets uitmaakt voor het trauma van het slachtoffer) en later toen ik in de verslavingszorg werkte waar men  met regelmaat ex-TBS'ers tegen het lijf loopt.  Soms huiveringwekkende types met veel kennis van hoe ze zich moeten gedragen tijdens de verplichte opname om weer vrij te komen! Ze vertellen elkaar hoe het wel en niet werkt en dan hebben ze het altijd over 'tijdelijk'. Natuurlijk zijn er mensen die een misdrijf hebben begaan in een vlaag van 'verstandsverbijstering' en die heel goed behandelbaar zijn om dat de onderliggende problematiek behandelbaar is en de gedetineerde alle medewerking verleent. Ik heb ook wel mensen meegemaakt die alles aangrepen om het gebeurde te kunnen begrijpen en ook met veel moed begonnen aan een terugkeer naar de maatschappij en dat ook gered hebben. Maar de gewieksten zijn slecht 'grijpbaar', vaak het gevaarlijkst en je kunt er donder op zeggen dat ze terugvallen in de oude leefstijl.
Dit alles moest ik even opschrijven naar aanleiding van wat ik vanmorgen  hoorde op de radio. En verder trof mij ook deze opmerking: Gewone detentie is  eigenlijk wel heel erg duur. Mijn hemel, weet iemand wat een opname in een TBS kliniek kost of op een FPA?
Persoonlijke begeleiders, psychiaters en psychiatrisch verpleegkundigen, ergo-, fysio-, en creatief therapeuten, psychologen en sociaal-maatschappelijk werkers, sociotherapeuten en somatisch verpleegkundigen. Om nog maar niet te spreken van schoonmakers, facilitaire diensten en de keuken voorzieningen. En de leningen voor de als paddenstoelen uit de grond gestampte klinieken of de verbouwingen van reeds bestaande.
De lijst van betrokkenen bij het eventuele herstel van deze vaak niet te saneren misdadigers met psychiatrische achtergrond is lang. En de hele lijst is noodzaak, zelfs al als het maar één gedetineerde betreft. En dat om die reden die klinieken een minimum aan ( goed geschoold) personeel hebben, waarvan er veel niet voldoen aan de eisen die gesteld (zouden moeten) worden. Ik kan veel voorbeelden noemen helaas. Ik vrees dat het er, qua toekomstige maatschappelijke veiligheden, niet beter op wordt!
PPC's en FPA's worden bekostigd door het ministerie van Justitie, vooral zo'n FPA is een bron van inkomsten voor een noodlijdende ggz instelling die voor andere inkomsten afhankelijk is van de AWBZ.
Het systeem van TBS en de relatief nieuwe PPC's en FPA's mag van mij in de revisie, controles door mensen die ter zake kundig zijn zou wellicht een verbetering van het systeem teweeg kunnen brengen, zoals dat ook gebeurde op het gebied van operatiekamers in ziekenhuizen (Atrium, Heerlen).

Al die controles zijn ook duur, maar leveren hoogstwaarschijnlijk uiteindelijk op elk gebied meer op dan de voorgestelde bezuinigingen in de zorg.



©Gavi Mensch
Maastricht, 5-4-2010.