Ik erger me mateloos aan het geprotocolleer dat alle verantwoordelijkheid
van mens tot mens ontneemt. De tirannie van het protocol als deelonderwerp in
de ontmenselijking van zorg.
Is er straks nog thuiszorg?
De media staan er vol van, de wachtkamers van de UWV zitten
er vol mee: de ontslagen thuiszorgers. De exit begon met tientallen, al snel
werden het honderden en nu zijn het al duizenden per werkgever.
Kunt u het zich voorstellen, duizenden mensen die dag in dag
uit klaar stonden voor hulp en zorg aan mensen, zoals u en ik aan de kant
gezet.
Vraagt in Nederland dan niemand zich af, of we die
menselijke zorg zo maar kunnen strepen? Is de mantelzorg zo sterk gegroeid dat
ze overbodig zijn? Nee, anders had Van Rijn geen oproep gedaan voor meer
vrijwilligers. Je moet het als zorgbehoevende zelf maar redden in één van de
rijkste landen van de wereld. De onbeantwoorde vraag is hoe ze dat gaan doen en
niet ziek worden is het devies of zorgarmoede is uw deel.
De tirannie van het protocol
Is de afbraak van de thuiszorg het enige signaal dat we in
snel tempo de zorg aan het ontmenselijken zijn? Nee, er zijn er meer. Iedereen
heeft nog helder de euthanasie van een stervende patiënt en de aanpak met
gevolgen door de IGZ op het netvlies. Bureaucratisch gezien is de IGZ niets te
verwijten, de procedures zijn niet gevolgd. Maar zijn de procedures er wel voor
zorg op menselijke maat? En die menselijke maat, is dat niet wat de patiënt,
een mens, vraagt aan zijn zorgverlener?
Natuurlijk, u zegt het, er speelt het probleem van grenzen
en overschrijden. Daarvoor zijn er regels. Precies en die zijn dermate
bureaucratisch, dat ze tot ontmenselijking kunnen leiden.
Onze overheid met zijn uitvoerders bureaucratiseren de
gezondheidszorg in hoog tempo. Talloze kwaliteitsindicatoren zijn daar een
voorbeeld van. Wat zeggen die indicatoren over de zorg op maat? Helemaal niets,
het is een gemiddelde uitkomst van een gemiddeld zorgprotocol en aan die
uitkomst spiegelen de zorgverzekeraars de zorgverleners. De zorgverzekeraars
maken dermate graag gebruik van een zorgprotocol om product en prijs te bepalen
dat in het onderhandelaarresultaat tussen VWS en de medisch specialistische
zorg (de ziekenhuizen) er een paragraaf aan gewijd is. Het doel is tamelijk
afgezaagd als je de gezondheidszorg wat langer volgt: transparantie en efficiëntie.
Containerbegrippen die consultants op iedere bedrijfstak
loslaten en waarin geen plaats is voor de mens. In de zorg betekent
transparantie en efficiëntie niets anders dan de versimpeling van de complexe
zorg tot een simpel rekenmodelletje. U betaalt uw dure verzekeringspenningen
dus voor een gemiddelde zorg met een gemiddelde kwaliteit. Met u als klant in
een spel van marktwerking, zou rekening gehouden moeten worden met uw
individuele zorgvraag. Helaas zal daar geen plaats meer voor zijn in de verdere
protocollering – bureaucratisering – van de zorg. De uitvoering van de zorg
verschuift daarmee steeds meer van medisch inhoudelijk niveau naar het
management met een administratieve controle op afstand. U als betaler van dat
spel verliest uw vrijheid, uw kracht om zelfstandig en onafhankelijk te
handelen.
De tirannie van het protocol en de onderwerping eraan is het
lot van de patiënt van vandaag en morgen.
Kostenbeheersing op menselijke wijze
Helaas moeten we constateren dat de kostenbesparingen – ze zijn
zonder meer noodzakelijk als we de zorg betaalbaar willen houden – doorschieten
naar het buiten de oplossing plaatsen van de mens, de patiënt. We hebben het
enkel en alleen nog over producten. Prima als je het hebt over de automative
industrie maar onmenselijk als je het over de gezondheidszorg hebt.
Als we de zorg op een menselijke wijze toegankelijk en
betaalbaar willen houden, zullen we de patiënt er nauw bij moeten betrekken.
Omdat we samen, patiënt en behandelaar, keuzes zullen moeten maken in het
individuele behandeltraject. Die keuzes kunnen er enkel en alleen komen als we
het samen gaan doen, als we vertrouwen in elkaar hebben. Zorg op basis van
overeenstemming, en daar heb je geen knellende procedures voor nodig die de
plaats van verantwoordelijkheid van mens tot mens innemen en zo desastreus zijn
voor vertrouwen.
Is het nieuw? Nee, verre van. In de literatuur van de
filosofen, zelfs al van voor onze jaartelling, komen dergelijke vraagstukken al
aan de orde. Heel leerzaam om het na te slaan en te lezen hoe belangrijk de
sociale vrijheid van mensen is.
Helaas wordt die basiskennis niet onderwezen op onze
hooggeprezen managementscholen.
©Koos Dirkse.
28-10-2013
All rights reserved 2013 Koos Dirkse
Tekst overgenomen op verzoek.
